Kampania społeczna Włącz On Live, realizowana w ramach międzynarodowego projektu Heads Up, jest odpowiedzią na kryzys zdrowia psychicznego wśród nastolatków. Koncentruje się na funkcjach ochronnych relacji rodzinnych i rówieśniczych, snu, diety, ruchu i pasji nastolatków. W trudniejszych sytuacjach zaleca skorzystanie z bezpłatnego numeru telefonu Rzecznika Praw Dziecka czy wizyty u specjalisty. Celem kampanii jest pokazanie działań, które prowadzą do wzmocnienia zdrowia psychicznego i większej odporności na trudności młodego pokolenia.
Kryzys zdrowia psychicznego nastolatków
Nawet 23 mln dzieci i młodzieży na świecie zmagały się depresją, jak wynika z danych Światowej Organizacji Zdrowia. Badacze wskazują,[1] że z zaburzeniami depresyjnymi zmaga się od 8% do 20% nastolatków i około 2% uczniów w młodszym wieku. Szacują, że do ukończenia 18. roku życia, nawet 20% nastolatków doświadczy przynajmniej jednego epizodu depresyjnego.
W odpowiedzi na ten kryzys, powstała kampania Włącz On Live [SPOT], realizowana w ramach międzynarodowego projektu Heads Up. Wykorzystano w niej wnioski z badań zrealizowanych w trakcie projektu. Pokazywały one, że konieczne jest wskazanie konkretnych, praktycznych i łatwych do zastosowania rozwiązań, które pomogą uchronić młodzież przed kryzysem zdrowia psychicznego.
- W działaniach realizowanych w ramach projektu Heads Up, skierowanych do młodzieży koncentrujemy się funkcjach ochronnych relacji, diety, snu, aktywności fizycznej czy pasji. Dzięki holistycznemu podejściu do zdrowia i dobrostanu nastolatków będziemy w stanie lepiej chronić ich kondycję psychiczną. Pokazujemy także, że źródłem wsparcia dla młodzieży mogą i powinny być osoby dorosłe. Nie tylko rodzice albo dziadkowie, ale także nauczyciele, trenerzy, szkolni psychologowie czy pedagodzy. W kampanii podkreślamy, że w trudnych chwilach nastolatek może także skorzystać z bezpłatnej infolinii Rzecznika Praw Dziecka czy udać się do psychologa - zauważa dr Agnieszka Małkowska-Szkutnik z Wydziału Pedagogicznego Uniwersytetu Warszawskiego.
W dzisiejszej rzeczywistości coraz ważniejszą rolę odgrywa profilaktyka depresji dzieci i młodzieży ukierunkowana na jak najszybsze zauważenie pierwszych objawów, diagnozę problemu, podjęcie leczenia. Kampania, która pokazuje, co konkretnie mogą zrobić sami nastolatkowie, ale też jak rodzice mogą ich wspierać, to bardzo ważny element naszej troski o zdrowie psychiczne najmłodszych. Kampania wpisuje się w nowy model opieki psychiatrycznej dla dzieci i młodzieży, a także pozytywnie wpływa na polepszenie funkcjonowania dzieci i młodzieży z depresją i ryzykiem samobójstwa w środowisku naturalnym dziecka. Niezwykle istotne jest także to, że projekt adresowany jest do szerokiego grona odbiorców: nie tylko do nauczycieli, ale także do dzieci i młodzieży oraz do całego społeczeństwa. – dodaje dr n. med. Aleksandra Lewandowska, Konsultant Krajowa w dziedzinie psychiatrii dzieci i młodzieży.
7 kroków do wzmocnienia zdrowia psychicznego
Kampania Włącz On Live, nawiązuje do spędzania przez nastolatków coraz większej liczby czasu w Internecie. Jej celem jest pokazanie, jak barwne, wartościowe i zdrowe jest „włączenie” życia poza światem wirtualnym. SPOT opisuje historię Olgi, która przeszła przez kryzys zdrowia psychicznego. Najpierw poprzez kontuzję straciła kontakt ze swoimi przyjaciółmi, a potem doświadczyła hejtu w Internecie. To ona opowiada, co może zrobić jej rówieśnik, by lepiej zadbać o swoje zdrowie psychiczne i wzmocnić odporność na trudne sytuacje. Wskazuje 7 kluczowych działań:
- Budowanie relacji rodzinnych
- Stały kontakt z rówieśnikami, nawiązywanie nowych relacji
- Regularna aktywność fizyczna,
- Różnorodna, wartościowa dieta,
- Minimum 8h dziennie snu
- Rozwijanie talentów i pasji
- Korzystanie z pomocy specjalistów i osób zaufanych, gdy młoda osoba czuje się przytłoczona.
Te siedem działań, zdaniem ekspertów pomogą zadbać o zdrowie młodego pokolenia, a przede wszystkim zdrowie psychiczne.
Praktyczne zalecenia dla zdrowia
O ile trudno określić normy relacji rodzinnych, rówieśniczych czy pasji o tyle w przypadku snu, diety i ruchu Instytut Matki i Dziecka propaguje określone, konkretne i proste do zastosowania standardy zdrowotne
SEN
Odpowiednia ilość snu jest kluczowa dla regeneracji układu nerwowego. Jest to często niedoceniany czynnik wpływający na kondycję młodzieży. Normy w tym zakresie propagowane przez Instytut Matki i Dziecka to 9-11 godzin snu dla dzieci w wieku 6 -13 lat i 8-10 godzin snu w ciągu doby dla nastolatków w wieku 14 – 17 lat. Optymalna temperatura w czasie snu to ok. 18-22 ͦC
DIETA
Bardzo ważna jest także zbilansowana dieta. Dzieci i młodzież w okresie rozwoju potrzebują pełnowartościowych posiłków, aby ich organizm rozwijał się harmonijnie i zdrowo. Dlatego młodzież do każdego posiłku powinna dodawać warzywa i owoce. Spożywać pełnoziarniste produkty zbożowe. Zjadać każdego dnia 3-4 porcje produktów mlecznych: mleko, sery, jogurt, kefir, a dwa razy dziennie ryby, chude mięso, jaja, rośliny strączkowe. Nastolatki powinny też wybierać tłuszcze roślinne zamiast zwierzęcych i nie spożywać ich zbyt dużo. Ważną kwestią jest unikanie cukru i soli, a szczególnie ograniczenie a najlepiej rezygnacja ze słodyczy, słodkich napojów, słonych przekąsek i produktów typu fast food.
Niedocenianym aspektem zdrowej diety jest także nawodnienie. Ważne, aby dzieci i młodzież piły wodę, herbatę owocowa, zieloną lub ziołowa zamiast napojów z cukrem. W wieku nastoletnim powinny spożywaj od 2 do 2,5 litrów płynów dziennie, czyli od 8 do 10 szklanek dziennie[2]
Co ważne młodzież powinna spożywać posiłki 4-5 razy dziennie o stałych porach, co 3-4 godziny. A każda przekąska powinna być traktowana jak posiłek, co oznacza, że młoda osoba w przerwach miedzy posiłkami nie powinna nic jeść, aby dać organizmowi czas na spokojne trawienie.
RUCH
Instytut Matki i Dziecka zaleca dwa rodzaje aktywności fizycznej w tygodniu. Codzienną, czyli taką, w której nastolatek wykonuje ruch przez co najmniej 60 min, w taki sposób żeby przyspieszyć swój oddech i tętno oraz intensywną, podczas której trzy razy w tygodniu np. uprawia sport, tak by się spocić i by brakowało mu tchu. Taka aktywność wzmacnia mięśnie i kości.
Ważne jest także przypominanie młodym osobom, że lepiej stać niż siedzieć, a po każdych 45 minutach przy komputerze czy telefonie, należy wstać, przeciąć się, wywietrzyć pokój i przejść np. na spacer z psem. Warto podkreślić, że ważne jest angażowanie nastolatki w obowiązki domowe – odkurzanie, zmywanie naczyń, wyrzucanie śmieci – to też jest ruch.
Wyniki raportu
W ramach projektu Heads Up powstał raport: „Doświadczenia nauczycieli z Polski, Czech i Słowacji w pracy z uczniem z depresją”. Podstawą pracy były badania jakościowe i ilościowe, które objęły łącznie 2626 nauczycieli szkół podstawowych i ponadpodstawowych z Polski, Słowacji i Czech. Raport ukazuje, jak nauczyciele mierzą się problemami zdrowia psychicznego uczniów, skąd czerpią wiedzę i jak oceniają swoje kompetencje w tym zakresie.
Ocena przygotowania nauczycieli
Nauczyciele oceniali także swój poziom przygotowania do pracy z uczniem z depresją. Ponad połowa nauczycieli z Czech (62%) i Polski (58%) wskazała, że mają wystarczają wiedzę na ten temat, podczas gdy na Słowacji odpowiedzi twierdzące stanowiły nieco ponad jedną trzecią (36%) wskazań. Co warte uwagi, nauczyciele korzystają z różnorodnych źródeł wiedzy na temat radzenia sobie z depresją i kryzysem zdrowia psychicznego uczniów. Najczęściej wskazywanym źródłem wiedzy był Internet – 77% wskazań w Polsce, 63% w Czechach i 61% na Słowacji. Pedagodzy korzystali także z książek i przewodników, na które wskazało 52% nauczycieli polskich i 45% nauczycieli słowackich oraz 36% nauczycieli czeskich. Warto zauważyć, że ze szkoleń w ramach systemu edukacji korzystało 57% nauczycieli polskich, 23% nauczycieli słowackich.
Gdzie nauczyciele szukają wsparcia
Jak wynika z raportu nauczyciele pracujący z uczniami, u których zdiagnozowano depresję lub są zagrożeni samobójstwem, najczęściej szukali wsparcia u szkolnych psychologów (Polska – 53%, Czechy – 33%, Słowacja – 29%) i pedagogów (Polska – 62%, Czechy – 35%, Słowacja – 27%). Polscy nauczyciele mieli w tym zakresie duże zaufanie do innych nauczycieli (43%) i dyrekcji szkoły (35%).
Trudności w pracy z uczniem w kryzysie psychicznym
Nauczyciele biorący udział w badaniach, których wyniki zaprezentowano w raporcie opowiadali też o trudnościach w pracy z uczniami w kryzysie psychicznym. Wskazywali na obciążenie psychiczne a także bezradność i poczucie braku kompetencji w mierzeniu się z problemami młodzieży szkolnej. Podkreślali, że brakuje odpowiednich wytycznych i scenariuszy radzenia sobie w takich sytuacji, jak też wsparcia ze strony specjalistów. Nauczyciele wskazywali również, że nadmiar obowiązków administracyjnych czy nadmiar uczniów w klasach uniemożliwia im pełne wsparcie uczniów dotkniętych kryzysem zdrowia psychicznego, czy identyfikacji symptomów niepokojących zachować w tym obszarze. Zauważali także trudności we współpracy z rodzicami oraz obciążanie wrażliwymi danymi osobowymi.
Pełna treść raportu: https://heads-up-project.com/raport-pl/
[1] Ambroziak K., Kołakowski A., Siwek K. (2018a). Depresja nastolatków. Jak ją rozpoznać, zrozumieć i pokonać. Sopot: Gdańskie Wydawnictwo Psychologiczne.
[2] Standardy Narodowego Centrum Edukacji Żywieniowej: https://ncez.pzh.gov.pl/dzieci-i-mlodziez/powrot-do-zrodla-czyli-kilka-slow-o-wodzie/